Haklar (Özet) : Haklar, her şeyden önce bir düzen demektir. Ama hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçekleeğlenceli bir düzen bileğildir. Haklar, toplum süresince insanoğluın sahiden kesinlikle davrandıklarını bileğil, kesinlikle davranmaları gerektiğini gösterir. Haklar, namına uyulmak ve uygulanmak derunin vardır. Hak kıymeti nedeniyle, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene terk etmek, toplumsal dirimın gerçekleşmesini hazırlamak ister. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Haklar düzeni, doğduğu andan itibaren kişinin önsına akseptans edilmesi ve uyulması gereken, kesinkes sadık kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği gibi, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle toplum süresince insanoğluın şekil ve davranışlarının dostluk kurallarına uymaması, her hin mümkündür. “İşte dostluk, sima davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir düzen, bir bütündür.” İnsan-sima, sima-natür ilişkilerinin insanlığın eş çıkarı ve huzuru derunin evrensel ilkelerle güvence şeşna kırmızıınmasıdır. Haklar, insaniyet seviyesi derunin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine biraşırı düşünce ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, derslik çıkarları, toplum sözleşmesi, natür ve insanoğlu olarak tamlayan konseptlerdir. Haklar Nedir Haklar, toplumun umumi menfaatini yahut fertlerin ve toplumun eş iyiliğini hazırlamak maksadıyla konulan ve amme gücüyle desteklenen kaide, doğruluk ve seçimın hepsidür. Henüz geniş bir tanılamamıyla dostluk, adalete yönelmiş toplumsal yaşama düzenidir. Haklar Lügat Valörı Haklar kelimesi Arapça “doğruluk” kökünden hasılat ve doğruluk kelimesinin çoğulu olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Fellahçda “doğruluk” kelimesinin çoğulu “ah’kak”tır. Türk Zeban Kurumu’na gereğince dostluk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım ancakü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” manaı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk manaında da kullanılır. Yol Valörı Haklar dönemden döneme değişmiş olduğu derunin hala doyurucu bir tanılamam yapılamamıştır. Kant “Haklarçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok akseptans edilen tanılamamı ise: “Muayyen bir zamanda muayyen bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması ülke zoruna (müeyyide) destelanmış kurallar hepsidür.” Ilmî bir disiplin olarak dostluk, kendi süresince asıl olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun eşhas arası ilişkileri husus yer kısmına Özel Haklar, eşhas ile ülke yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Halk Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Haklar, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna yanıt Temel Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku amme hukukunun çıbanlıca alt dallarıdır. Haklar Kuralları ve Özellikleri Hukuku özge toplumu organizatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik ülke tarafından güvenceye kırmızıınmış ve cebri yapmış oldurımlara iye olmasıdır. Haklar kuralları sima davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun ayar hükümlarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sayesinde benzer nitelikteki eksiksiz durumlarda uygulanması sağlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Haklar yerında yapmış oldurım amme gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek derunin kullanılır. Haklar düzenini sağlamayı ve korumayı amaçlayan yapmış oldurımlar gene dostluk düzeninin öngördüğü şekilde yerine getirilir. Maddi ve içsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken içsel yapmış oldurımlar bu durumları dikilmek derunin kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, hapishane ve tıkır cezaları; anayasa hukukunda siyasetten men, parti metres; vergi hukukunda vergi ve kaçıntıçılık cezaları gibi değişkin dostluk dallarında değişkin yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile müteallik çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; dimaği bir irade olarak gören kuramlar, irade dışı olarak gören kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların kimilar felsefik bileğil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek yahut siyasi konseptleri dostluk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali hak olan dostluk, umumi olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Haklar, adalete yönelmiş toplumsal bir yaşama düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu yerine getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, uygulama yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun toplumsal dirimı düzenleyip insanoğluın amerikan barış ve asayiş süresince bir arada yaşamalarını sağlamaktır. 2. Kılgısal Yarar (Toplumsal İhtiyaçların Hakkındalanması) Hukukun uygulama amacını, toplumsal gerçeklik belirler. Haklar bu fonksiyonu ile toplum süresince yaşayan insanoğluın, birbirleri ile rekzetmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruh bilimsel bir varlık olarak insanın yapısından meydana gelen ihtiyaçlarını önlamaya çkırmızıışır. Haklar bu fonksiyonu ile doğum, teehhül, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir dostluk düzeni dirimın asıl gerçeklerini görmezden gelemez. Haklar düzeni, insanın doğal yapısına ve bundan gelecek gelen gereksinimlerine mutabık edinmek zorundadır. Haklar önemli ölçübile, ekonomik gerçeklere bile ilişkindır; ekonomik gereksemelara uymalı ve onları önlamalıdır. 3. Hak Haklar bu fonksiyonu ile muayyen bir yapılanma şeşna aldığı toplumsal ihtiyaçları, özü salt bir eşitlik düşüncesi olan hak ölçüsüne vurarak essah kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En güdük tanılamamıyla hak, “bir eşitlik düşüncesi”dir. “Hak, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) edinmek üzere iki değişkin anlamda kullanılır. Hak gerçekte ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, fazilet, fazilet manaında ferdî bir özelliği deyimler. özlük her hin haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni toka etmek yolunda baki ve bileğişlemmez bir çaba gösterir. İşte bu şekil ve çabayı gösteren hak, özne (süje) ile müteallik oluşundan ötürü öznel (sübjektif) hak olarak nitelenir. Bir fazilet olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir hak mealı vardır. Nesnel hak, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin konkre durumlarda gerçekleştireceği bağlantı biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte dostluk yerında hukuki ayar olarak hanek konusu olan hak bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü dostluk, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve algılanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Toplum derunindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini deruneren kurallar eksiksizü olarak dostluk, bu bileğerlendirmelerde hak ölçüsünü kullandığı ve işletmek durumunda bulunmuş olduğuna gereğince, adaletin sonunda, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Haklar normlarında hak acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Mevcut dostluk ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü hak mealı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm dostluk sistemine ve sistemlerine egemen mevcut, nesnel ve salt bir ayar niteliğindeki adalettir. Haklar bir toplum düzenini derunerir. Hukukun varlık nedeni bile adalettir; ister mevcut düzeni himaye etmek, gerekse onu bileğişlemtirmeyi meşrulaştırmak derunin her hin adalete çıbanvurulur. Nesnel ve yasa üstü hak hukukta önmıza kurulu dostluk düzenlerinin birincil örneği, olması gereken dostluk manaında dostluk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile hak, mevcut dostluk düzenlerinin namına mutabık olup olmadığı açısından bir ayar ve yorum ölçüsü olur. Tekrar bu özelliği ile hak, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun yapmak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile pozitif ve menfi önlıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon denge süresince olduklarında, adil bir dostluk düzeninin gerçekleşmesi sağlanır. Alışılagelen olarak tüm dostluk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak dostluk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem toplumsal yaşama uyacak, hem bile bu toplumsal dirimın amerikan barış süresince sürebilmesi derunin bir düzen görünümünü sağlamaya çkırmızıışacaktır.
Yanıt yok